بلاگ
خانه / بلاگ / راهنمای نگهداری / گل زنبق| از پیاز تا باغچه‌ای پر از رنگ + راهنمای جامع نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق
گل زنبق| از پیاز تا باغچه‌ای پر از رنگ + راهنمای جامع نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق
- فرزانه فانی
اشتراک گذاری:
فهرست مطالب
زنبق از جمله گیاهان قدمت‌دار و مقاومی است که با گل‌های خوش‌فرم و چشم‌نواز خود جلوه‌ای خاص به هر باغچه‌ای می‌بخشد. رشد این گیاه معمولا ازطریق ریشه‌های ضخیم و افقی، به نام ریزوم است و به صورت طبیعی گسترش می‌یابد. در ضمن، توده‌های جدیدی که طی فرآیند کاشت ایجاد می‌شوند، به راحتی قابل تقسیم و کاشت در نقاط دیگر هستند.
اگر به باغبانی علاقه دارید، ابتدا به دنبال یادگیری نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق بروید؛ چراکه این فرآیند هم ساده است و هم نتیجه‌ای چشمگیر به همراه دارد! همچنین زنبق در کنار برگ اوکالیپتوس در دسته گل بسیار زیبا خواهد شد. با رعایت چند نکته کاربردی، می‌توانید از یک پیاز کوچک، باغچه‌ای سرشار از رنگ و طراوت بسازید. در این راهنما با مراحل کاشت، مراقبت و تکثیر زنبق‌ها، به زبان ساده آشنا خواهید شد.
آشنایی با گل زنبق (Iris)
گل زنبق با نام علمی Iris شناخته می‌شود و تاکنون بیش از 250 گونه را در برگرفته است. شناخته شده‌ترین نوع آن، زنبق ریش‌دار بلند (germanica) نام دارد که ارتفاع این گیاه به 60 تا 90 سانتی‌متر می‌رسد. زنبق‌ها ممکن است ریش‌دار یا بدون ریش (کاکل‌دار) باشند. گونه‌های ریش‌دار دارای موهای نرمی در مرکز گلبرگ‌های بیرونی خود هستند، در حالی که انواع کاکل‌دار مانند زنبق سیبری، شانه‌ای برجسته به جای ریش دارند.
زمان گلدهی زنبق معمولا از اواخر بهار تا اوایل تابستان است، هرچند برخی از آن‌ها در اواخر تابستان دوباره شکوفه می‌دهند. زنبق‌ها با جذب پروانه‌ها و مرغ‌های مگس‌خوار به عنوان گرده‌افشان، باغ را زنده و رنگارنگ می‌کنند و برای دیزاین دسته‌گل‌ها در خانه نیز انتخابی فوق‌العاده هستند. برای داشتن گیاهانی سالم و پرگل، آشنایی با شرایط رشد، نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق اهمیت زیادی دارد. گل‌هایی مانند نیلوفر و گل رز می‌توانند گیاهان خوبی در کنار زنبق در فضای باغچه باشند و زیبایی آن را دوچندان کنند.
انواع ریزوم‌دار و پیازدار
انواع گل زنبق به دو دسته کلی ریزوم‌دار و پیازدار تقسیم می‌شوند که هرکدام ویژگی و شرایط نگهداری خاص خود را دارند. به عنوان مثال، زنبق‌های ریزوم‌دار بیشتر در باغ‌ها هستند و شامل گونه‌هایی مانند زنبق ریش‌دار و زنبق سیبری می‌شوند. از طرفی زنبق‌های پیازدار چهار گروه اصلی هستند: Reticulata، Scorpiris یا Juno، Iris tuberosa، و Xiphium . زنبق‌های Reticulata از جمله اولین گل‌هایی هستند که در فصل بهار دیده می‌شوند و زیبایی و طراوت خاص خود را دارند.
| نوع زنبق | گروه‌ها | ویژگی |
| ریزوم‌دار | زنبق سیبری، ژاپنی و ریش‌دار | رشد افقی، تقسیم پذیر و قابل پیوند است. |
| پیازدار | زنبق Reticulata، Scorpiris یا Juno، Iris tuberosa، و Xiphium | رشد از طریق پیاز، بیشتر در فصل بهار گل می‌دهد. |
شرایط ایده‌آل نگهداری گل زنبق
برای نگهداری از گل زنبق، ابتدا شرایطی فراهم کنید که گیاه بتواند به خوبی رشد کند تا در زمان مناسب به گلدهی برسد. این گیاه به خاکی با زهکشی خوب و غنی نیاز دارد و نور خورشید روی رشد آن تاثیر زیادی می‌گذارد. به‌طوری که روزانه باید 6 ساعت نور کافی دریافت کند.
آبیاری منظم و درست، به خصوص در فصل رشد، ضروری است. در ضمن، دمای معتدل و به نسبت گرم و کوددهی اصولی نیز در سلامت و شکوفایی زنبق نقش مهمی ایفا می‌کند. در ادامه به صورت مفصل درباره شرایط نگهداری گل زنبق توضیح ارائه خواهیم داد.
نور
نور مناسب گل زنبق، حداقل نیم روز (6 تا 8 ساعت) است. البته همانطور که در نگهداری به نور خورشید نیاز پیدا می‌کند، کمی سایه در هنگام بعد از ظهر و یا هوای معتدل و کمی خنک هم برای رشد گیاه مفید است. هرچند زنبق در آفتاب بهترین عملکرد را از خود نشان می‌دهد! دقت داشته باشید این گیاه با وجود اینکه در سایه دائمی هم امکان رشد دارد؛ اما معمولا گل نمی‌دهد و به اوج شکوفایی خود نمی‌رسد.
آبیاری
ریزوم‌های تازه کاشته شده زنبق به رطوبت کافی نیاز دارند، بنابراین برای آبیاری گل زنبق در مراحل اولیه، منظم و دقیق عمل کنید. بعد از کاشت گیاه در خاک، بهتر است زمانی سراغ آبیاری بروید که حدود 7 تا 8 سانتی‌متر از سطح خاک خشک شده باشد.
آبیاری زیاد یکی از رایج‌ترین اشتباهاتی است که باعث پوسیدگی ریشه گیاه می‌شود. پس قبل از خرید این گیاه، لازم است با نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق آشنا شوید! در صورت کمبود بارندگی، آبیاری باید به صورتی باشد که رطوبت کافی به ریشه‌های کم‌عمق برسد و بهتر است آبیاری عمیق، با فاصله زمانی بیشتر انجام شود.
خاک
خاک مناسب گل زنبق باید سبک، با زهکشی خوب و سرشار از مواد مغذی باشد تا ریشه‌های آن دچار پوسیدگی نشوند.
دما
در بحث نحوه نگهداری گل زنبق، توجه به دما نقش مهمی ایفا می‌کند. زنبق‌ها در دمای معتدل بهترین عملکرد را دارند و به‌طور کلی دمای بین 15 تا 25 درجه سانتی‌گراد برای رشد و گلدهی آن‌ها مناسب است. با این حال، برخی از گونه‌ها می‌توانند سرمای زمستان را تحمل کنند؛ به شرطی که زهکشی خاک به خوبی انجام شده باشد.
کوددهی
پیش از این گفتیم که در فرآیند نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق، کوددهی در رشد سالم و گلدهی گیاه تاثیر زیادی می‌گذارد. استفاده از کودهای استاندارد مانند 10-10-10 یا 5-10-10، به خصوص در اوایل بهار و دوباره یک ماه پس از گلدهی، ضروری است. از کودهای با نیتروژن بالا پرهیز کنید؛ زیرا باعث رشد بیش‌ازحد برگ‌ها و افزایش آفات می‌شود. همچنین بهره‌گیری از یونجه بدون نمک برای تقویت خاک ضروری است. البته باید مراقب باشید که کود مستقیما روی ریزوم‌ها ریخته نشود.
کاشت گل زنبق چگونه است؟
برای کاشت گل زنبق در گلدان، از گلدانی با عمق حداقل 30 سانتی‌متر استفاده کنید. ترکیبی از خاک سبک، غنی و زهکش‌دار مانند خاک باغچه با کمی شن، محیط مناسبی برای رشد ریزوم‌ها فراهم می‌کند. گلدان را در محلی آفتاب‌گیر قرار دهید و با آبیاری منظم اما نه چندان زیاد، به رشد بهتر زنبق سرعت ببخشید. نحوه کاشت زنبق به شرح زیر است:
انتخاب پیاز/ریزوم
برای انتخاب بهترین روش کاشت زنبق، باید به سلامت و کیفیت پیاز یا ریزوم گیاه توجه کنید. نمونه‌هایی که سفت، بدون لکه و دارای جوانه فعال هستند، بهترین انتخاب برای کاشت به حساب می‌آیند. ریزوم‌ها برای زنبق‌های ریش‌دار و پیازها برای گونه‌های پیازدار مانند زنبق هلندی مناسب‌تر هستند. استفاده از پیازهای سالم و آماده رشد، شانس موفقیت در کاشت را بالا می‌برد. مهم‌ترین نکته برای تکثیر گل زنبق از طریق پیاز، همین انتخاب اصولی آن است!
زمان کاشت
بهترین زمان کاشت زنبق، اواخر تابستان تا اوایل پاییز است. زمانی که هوا خنک می‌شود؛ اما سرما و یخبندان زمستان را ندارد. در این بازه زمانی، ریزوم یا پیاز گیاه را برای ریشه‌زایی و رشد در خاک مناسب بکارید. انتخاب زمان‌بندی مناسب، یکی از نکات مهم در نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق به‌‌شمار می‌رود.
مراحل کاشت
برای کاشت گل زنبق، ابتدا محل مناسبی با نور کافی و زهکشی مناسب انتخاب کنید. سپس خاک را آماده کرده و بستر مناسبی برای ریزوم‌ها یا پیازها فراهم نمایید. فقط کاشت را در زمان مناسب (اواخر تابستان تا اوایل پاییز) انجام دهید تا گیاه تا فصل بهار فرصت ریشه‌زایی داشته باشد. در ادامه به شرح مراحل کاشت گل زنبق اشاره خواهیم کرد:
- یک تپه کوچک خاک در مرکز گودال کاشت بسازید.
- ریزوم را روی تپه قرار دهید و ریشه‌ها را در دو طرف پخش کنید.
- خاک اطراف ریشه‌ها را به آرامی محکم کنید.
- پس از کاشت، گیاه را آبیاری کنید و منتظر رشد اولیه در چند هفته آینده باشید.
عمق و فاصله
در نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق، توجه به عمق و فاصله کاشت اهمیت زیادی دارد. ریزوم‌ها، پیاز یا بذر را در سطح خاک یا فقط کمی زیر خاک بکارید، به‌طوری که بخش بالایی گیاه کاملا قابل مشاهده باشد. برای کاشت چند ریزوم در کنار هم، فاصله‌ای حدود 30 تا 40 سانتی‌متر را در نظر بگیرید تا جریان هوا به خوبی رد و بدل شود. در مناطق گرم یا خاک‌های سبک، می‌توانید تا یک سانتی‌متر خاک مناسب را روی ریزوم‌ها بریزید؛ اما نباید گیاه را خیلی عمیق بکارید.
روش‌های تکثیر
برای تکثیر گل زیبای زنبق از سه روش می‌توانید استفاده کنید که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته‌ایشم:
تقسیم ریزوم
یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین روش‌های رشد گیاه زنبق، تقسیم ریزوم‌هاست. ریزوم همان ساقه‌های ریشه‌داری است که زیر خاک رشد می‌کنند. در تکثیر گل زنبق از طریق ریزوم، پس از پایان گلدهی (در اواخر تابستان یا اوایل پاییز)، ریزوم‌های بالغ و سالم را از خاک خارج کنید. سپس بخش‌هایی که جوانه و ریشه دارند را کنار بگذارید. در آخر هر قسمت را در مکانی با خاک مناسب و نور کافی، مجدد بکارید.
جدا کردن پیازچه‌ها
یکی از روش‌های رایج در نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق، جدا کردن پیازچه‌ها در زمان استراحت گیاه است. زمانی که برگ‌ها خشک می‌شوند، پیازهای مادر را از خاک خارج کرده و پیازچه‌های کوچک اطراف آن را جدا کنید و در محل مناسب بکارید. این پیازچه‌ها با گذشت زمان به زنبق تبدیل می‌شوند.
بذر
برای تکثیر گل زنبق از طریق بذر، ابتدا بذرها را از غلاف خارج کرده و در محیطی تاریک و خنک نگهداری کنید تا زمان کاشت آن فرا برسد. بهترین زمان برای کاشت بذرها، فصل پاییز به خصوص اواخر مهر تا اوایل آبان است. بذرها را در خاکی با زهکشی خوب و در محیطی با نور کامل خورشید، با عمق حدود 2 سانتی‌متر و با فاصله 8 سانتی‌متر از یکدیگر بکارید. رشد اولیه گیاه در بهار بعدی دیده می‌شود.
آفات و بیماری‌های شایع گل زنبق و راه درمان آن‌ها
برای جلوگیری از گسترش آفات و بیماری‌های رایج در گل زنبق، از خاک استاندارد استفاده کنید و از آبیاری بیش از حد بپرهیزید. همچنین ریزوم‌های آسیب‌دیده یا آلوده را از خاک بردارید تا از شیوع بیماری‌های مختلف جلوگیری شود. استفاده از سموم ارگانیک و کنترل دستی آفات نیز روش‌های مؤثری برای دفع بیماری هستند. انواع آفات گل زنبق عبارتند از:
- شته
- تریپس
- پوسیدگی باکتریایی ریزوم
- لکه برگی فوزاریومی
پوسیدگی ریشه
پوسیدگی ریشه در گل زنبق معمولا به دلیل حمله قارچ‌ها یا باکتری‌ها به ریزوم یا پیاز است و باعث نرم شدن و بوی نامطبوع در بخش‌های زیرزمینی گیاه می‌شود. برای پیشگیری از پوسیدگی ریشه؛ زهکشی اصولی خاک، پرهیز از آبیاری بیش از حد و حذف ریزوم‌های آلوده مهم است. رعایت این موارد تاثیر زیادی در نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق دارد.
لکه‌های برگی
لکه‌های برگی در گل زنبق به صورت لکه‌های قهوه‌ای با حاشیه زرد نمایان می‌شوند که به مرور زمان گسترش پیدا می‌کنند تا جایی که برگ‌ها کاملا خشک شوند. این بیماری بیشتر در شرایط مرطوب بروز پیدا می‌کند و ممکن است باعث ایجاد کپک روی لکه‌ها شود. حذف برگ‌های آلوده و کاهش رطوبت اطراف گیاه، از راه‌های موثر برای کنترل این بیماری است.
شته
شته‌ها از آفات رایج گل زنبق هستند که با تغذیه از شیره گیاه، باعث ضعف آن و انتقال ویروس‌هایی مانند موزاییک ریش‌دار و موزاییک شدید می‌شوند. علائم این ویروس شامل لکه‌های رنگی یا نوارهای زرد روی برگ‌هاست. برای کنترل شته‌ها می‌توانید از صابون حشره‌کش یا روغن چریش استفاده کنید.
تریپس
تریپس‌ها حشرات ریز و مکنده‌ای هستند که با تغذیه از برگ‌ها و گلبرگ‌های زنبق، باعث تغییر رنگ، خشکی و پیچ‌خوردگی آن‌ها می‌شوند. این آفات همچنین می‌توانند ویروس‌های خطرناکی را به گیاه منتقل کنند. حذف آن‌ها از روی گلبرگ‌های زنبق، با استفاده از صابون‌های حشره‌کش یا حشره‌کش‌های سیستمیک انجام می‌شود.
جمع‌بندی
با اطلاع از نحوه نگهداری و تکثیر گل زنبق می‌توانید گل‌های رنگارنگ زیادی در باغ یا باغچه محل سکونت خود بکارید! زنبق در فصل بهار گل می‌دهد و زمان کاشت آن اواخر تابستان و اوایل فصل پاییز است. برای نگهداری این گل زینتی، باید به شرایط نور، آبیاری، خاک و کوددهی آن توجه کنید. نگهداری اصولی از گیاه زنبق از بروز آفات مختلف، مثل شته و پوسیدگی ریشه جلوگیری می‌کند. برای آشنایی با نحوه نگهداری سایر گل‌ها مانند روش کاشت و نگهداری گل اورینتال حتما به وبلاگ ما سر بزنید.
سوالات متداول
۱- چرا گل زنبق من گل نمی‌دهد؟
با نگهداری اصولی (نور کافی، آب و خاک مناسب طبق آنچه که گفتیم) گیاه زنبق در بهار گل می‌دهد.
۲-بهترین زمان کاشت پیاز زنبق چه موقع است؟
بهترین زمان برای کاشت پیاز زنبق از مهر تا آبان ماه است.
۳- چگونه گل زنبق را در گلدان بکاریم؟
برای کاشت این گیاه، پیاز یا بذر یا ریزوم را در گلدانی با عمق حداقل 30 سانتی‌متر بکارید.
۴- علت قهوه‌ای شدن برگ‌های زنبق چیست؟
یکی از دلایل قهوه‌ای شدن برگ‌های زنبق، بیماری لکه برگی به دلیل هوای بیش از حد مرطوب است.
۵- آیا زنبق به نور کامل نیاز دارد؟
بله، زنبق برای اینکه در بهار گل بدهد، به نور کافی ۶ ساعت در روز نیاز دارد.
منابع:
اشتراک گذاری:
فهرست مطالب
مطالـب پیشــنـهـادی
کلیک کنید.